آب و هوا
درجه حرارت و میزان بارندگی
در استان فارس، تحت تاثیر ویژگی های توپوگرافیک، سه ناحیه آب و هوایی مشخص پدیدار شده است :
- ناحیه کوهستانی شمال، شمال باختر و باختر
دارای زمستان های سرد معتدل و پوشش گیاهی قابل توجه می باشد. میزان بارندگی این ناحیه در حدود 400 تا 600 میلی متر در سال گزارش شده است.
- ناحیه مرکزی
این ناحیه درزمستان ها آب و هوای نسبتا معتدل توام با بارندگی و در تابستان ها، هوایی گرم وخشک دارد. آب و هوای این ناحیه به علت بارندگی نسبی ارتفاعات، نسبت به شمال و شمال باختر وضعیتی کاملا متفاوت دارد، میزان باران این ناحیه بین 200 تا 400 میلی متر در سال است. شهرهای شیراز، کازرون، فسا و فیروزآباد در این ناحیه قرار گرفته اند.
- ناحیه جنوب و جنوب خاوری
به علت کاهش ارتفاع و پهنای جغرافیایی و نحوه استقرار کوه ها، میزان بارندگی این ناحیه درفصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پاییز کم تر می باشد. هوای این ناحیه در زمستان ها معتدل و در تابستان ها بسیار گرم و میزان بارندگی سالانه آن 100 تا 200 میلی متر است. شهرهای لار، اوز و خنج جزو این ناحیه خشک به شمار می روند.
بر اساس گزارش سال 1371 ایستگاه سینوپتیک شیراز، متوسط حرارت این شهر 85/16 درجه و حداکثر و حداقل مطلق دمای آن به ترتیب 2/92 و 74/4 درجه سانتی گراد است. بر اساس همین گزارش، متوسط میزان بارندگی ماهانه منطقه 45/48 میلی متر است که حداکثر آن با 2/184 میلی متر در آذرماه و حداقل آن با صفر میلی متر در ماه های تیر، مهر و آبان است. متوسط رطوبت نسبی این ناحیه حداکثر 5/84 و حداقل 5/12 درصد می باشد. تعداد روزهای یخبندان در طول سال نیز 34 ورز گزارش شده است.
استان فارس تحت تاثیر بادهای شمالی، باختری، جنوبی و محلی نیز قرار دارد، به طوری که جریان توده های هوایی آن به چهار گروه تقسیم می شود:

بادهای شمالی
که از سیبری به ایران می وزند و بسیار سرد و خشک هستند و باعث برودت هوا در زمستان، به ویژه در مناطق کوهستانی می شود.

بادهای باختری
که از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه به سوی ارتفاعات زاگرس می وزند و جزو بادهای باران آوری هستند که سبب ریزش برف و باران می شوند. این بارندگی از اواسط بهار ادامه پیدا می کند.

توده های هوای جنوبی
که از عربستان به سوی استان فارس می وزند. این توده های گرم و خشک هستند و سبب افزایش دما در تابستان می شوند. بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می وزند عکس این مسیر را می پیمایند. نام یکی از آن ها باد قهره است که در ممسنی در امتداد رودخانه فهلیان می وزد.


رودخانه ها، چشمه ها، آبشارها و ... استان فارس
آب ها
محدوده استان فارس به دلیل تنوع اقلیمی و ساختارهای جغرافیایی طبیعی فضاهای خاص و منحصر به فردی را دارا می باشد. منابع آبی استان فارس به دو دسته آب های زیرزمینی و آب های روان تقسیم می شود که در ذیل به برخی از این منابع روان و جاری اشاره می گردد.
رودخانه ها و آبشارها
رودخانه و حواشی آن ها همواره یکی از کانون های تفرجگاهی و شکارگاهی و صیادی ورزشی محسوب می شوند، برخی از مهم ترین این رودخانه ها عبارتند از: کر، پیرآب، شادکام، شش پیر ، شورجهرم ، شور لار، دالکی و ...
مهم ترین آبشارهای این منطقه نیز عبارتند از: آبشاردشتک ابرج، آبشار مارگون.

چشمه ها
چشمه های طبیعی و چشمه های آب گرم به دلیل آب درمانی و تفرجگاهی از نظر صنعت گردشگری و گذراندن اوقات فراغت از اهمیت بسیاری برخوردار هستند که برخی از آن ها عبارتند از: چشمه رچی، چشمه خارگان، چشمه بالنگان (حاجی آباد)، چشمه قدمگاه، چشمه چویو، چشمه ساسان، چشمه ابوالمهدی، چشمه شش پیر، چشمه پلنگان، چشمه جونجان ( جونون )، چشمه محمد رسول الله، چشمه بناب قادر آباد، چشمه آتشکده، چشمه تنکاب، چشمه حنیفقان، چشمه آب گرم، چشمه آب گرم سراب بهرام، چشمه اسری، چشمه برن هیر، چشمه براق ، چشمه تاسک، چشمه حاجت، چشمه سراب سیاه، چشمه سراب شیر، چشمه کان زرد، چشمه سرگ چینه، چشمه گنجینه، چشمه میل اژدها و چشمه مردگان.


دریاها، سدها، جزیره ها و... استان فاس
دریاچه ها و تالاب ها
دریاچه های زیادی در استان فارس وجود دارد که برخی از آن ها دارای آب شیرین هستند. این دریاچه ها عبارتند از: دریاچه کافتر(شادکام)، دریاچه مهارلو، دریاچه پریشان(فامور)، دریاچه طشت، دریاچه بختگان ، دریاچه و تالاب ارژن


کوه ها، غارها، دشت ها و... استان فارس

کوه ها و غارها
جهت عمومی کوه های این استان شمال خاوری – جنوب باختری است و هر چه از طرف شمال به جنوب پیش می رویم از ارتفاع کوهستان به طور عمومی کاسته می شود. عمده ترین ارتفاعات این استان در مناطق خاوری قرار گرفته است. برای درک بهتر ناهمواری های این استان، کوه های این منطقه به 7 رشته تقسیم بندی می گردد:
1- کوه هایی که از آباده شروع شده و از جنوب بوانات گذشته و به کوه سفید متصل می گردد و تا کوه گور سفید با ارتفاع 2806 متر می رسد.
2- رشته کوه هایی که از چهار دانگه شروع شده از شمال ارسنجان و نیریز گذشته و تا دره رود شور امتداد دارد. قلل مهم این سلسله کوه، دال نشین 3500 متر، کوه سر سفید 3164 متر، کوه داراب 3530 متر و کوه فرک 2825 متر است.
3- رشته کوه های شمالی شیراز که از شمال دریاچه مهارلو و شهرستان فسا گذشته به کوهستان داراب منتهی می گردد، قلل مهم آن کوه بمو به ارتفاع 2661 متر، کوه احمدی به ارتفاع 2871 متر و کوه خرمان 2300 متر است.
4- رشته کوه هایی که از شمال کازرون، جویم، لار و فیروز آباد و جنوب جهرم گذشته به جبل هرمز در شمال بندر خمیر منتهی می شود، از قلل مرتفع این سلسله عبارت است از: کوه عبدی به ارتفاع 3111 متر در باختر کتل پیر زن، کوه سفید به ارتفاع 3018 متر و کوه هرمز با ارتفاع 2836 متر.
5- رشته کوه هایی که از بلوک ماهور و خشت شروع شده از جنوب فراشبند گذشته در خاور رود مند به کوهستان محال اربعه از جنوب قیر و کارزین و خنج گذشته به کوهستان جنوبی لار منتهی می گردد.
6- رشته کوه هایی که از خاور برازجان شروع شده از شمال خورموج، بم و مرودشت گذشته به بستک منتهی می شود.
7- رشته کوه های تنگستان که از خاور بوشهر شروع شده و به موازات خلیج فارس امتداد پیدا کرده و به کوهستان شمال بندر لنگه منتهی می شود.
کوه های سفید، گر، خرمن کوه، تودج و قله بل برخی از مهم ترین قلل استان فارس هستند.

دشت ها و دره ها
استان فارس از دشت ها و دره های زیادی برخوردار است که به علت داشتن طبیعت زیبا در پیرامون خود، گردشگاه های طبیعی و جذابی را تشکیل داده اند این
دره ها و تنگ ها عبارتند از: تنگ خانی، تنگ هرایز، تنگ بوان، تنگ الله اکبر، تنگ بستانک ( بهشت گمشده ) ، تنگ ایج، تنگه لای تاریک، تنگ استهبان، تنگ پلنگان، تنگ لای زنگان، تنگ زی طشت، تنگ جزین یا گزین، تنگ خرقه و تنگ براق.



ژئوتوریسم استان فارس
زمین شناسی
چین خوردگی در استان فارس کم تر بوده و حالت اولیه خود را نیز از دست نداده است. در این ناحیه قلل و فرورفتگی ها اغلب به موازات یکدیگر واقع شده اند و به دلیل بارندگی، رودخانه های بزرگ و دره های وسیع در آن یافت نمی شود. در کوه های استان فارس طبقات ایوسن، توده های عظیمی را تشکیل می دهد. زاگرس در نواحی خوزستان، لرستان و فارس برروی سنگ های شیستی، آهکی و مارنی و تشکیلات جوان تر متعلق به دوره کرتاسه شیست ومارن تشکیل شده که دارای سنگواره پالیوسن «Paleocene» می باشد. بعد از مدتی محیط رسوبی عمیق تر شده و لایه های آهکی به وجود آمده همراه با مارن «Marn» و شیست «Shist» می باشند. در حوضه رسوبی زاگرس رسوب گذاری از دوره الیگوسن به میوسن هم چنان ادامه داشته و سازند آهک آسماری تشکیل می شده است. در این سازند دو بخش تبخیری و ماسه سنگی شناخته شده است. بر روی سازند آهک آسماری، سازند فارس به طور هم شیب قرار دارد که قسمت زیرین آن گچی بوده و مانع اصلی خروج مواد نفتی شده است. در سازند فارس رخساره های نرم تنان، خار پوستان، مرجان ها و میکرو فسیلها مختلف دیده شده است. بنابراین سن گروه فارس به طور کلی میوسن و قسمتی از پلیوسن می باشد.

پوشش گیاهی استان فارس
پوشش گیاهی
پوشش گیاهی استان فارس را درختان جنگلی و گیاهان دارویی و صنعتی تشکیل می دهد، مهم ترین گونه های درختی این استان عبارتند از: بادام کوهی، بنه و بلوط و برخی از گیاهان دارویی و صنعتی که شیرین بیان، گل گاوزبان، کتیرا، آنغوزه و گون برخی از این گونه ها هستند. مناطق حفاظت شده استان فارس رویشگاه بسیاری از گونه های گیاهی منطقه می باشند. پارک ملی بمو واقع در شمال شهر شیراز از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی و قابل اهمیت است و تا کنون بالغ بر 280 گونه گیاهی در آن شناسایی و نمونه برداری شده است.

حیات وحش و مناطق حفاظت شده استان فارس
استان فارس به دلیل تنوع اقلیمی خاص از گونه های جانوری متفاوتی برخوردار است. این گونه ها شامل پستانداران، پرندگان و آبزیان می شوند.
زیستگاه هاو مناطق حفاظت شده موجود در استان محل زندگی بسیاری از این جانوران می باشند، منطقه شکار ممنوع توت سیاه ، منطقه شکار ممنوع بصیران ، پارک ملی بمو و منطقه حفاظت شده هرمودلار برخی از این مناطق می باشند.

استان سمنان در دامنه‌های جنوبی سلسله جبال البرز قرار گرفته است. ارتفاع آن از شمال به جنوب کاهش می‌یابد و به دشت کویر ختم می‌شود.
رشته‌کوه‌های البرز، از کوه‌های طالش در غرب شروع و تا ارتفاعات خراسان در شرق کشیده شده است. این رشته ممتد، از نظر نحوه استقرار در شرق و غرب تفاوت‌هایی پیدا کرده است. جهت کوه‌ها در غرب تا حبله‌رود از شمال غربی به سوی جنوب شرقی است، در حالی که در شرق این رودخانه امتداد این کوه‌ها جهت معکوس دارد، یعنی از جنوب غربی به طرف شمال شرقی امتداد دارد. این دیواره بلند و طولانی، مانند قوسی بزرگ است که به سمت شمالی گشوده شده و مناطق پست و مسطح اطراف دریای خزر را از فلات مرتفع مرکزی ایران (‌از جمله استان سمنان) جدا کرده است. کوه‌های پراکنده جنوبی استان سمنان که متشکل از تپه‌های اواخر دوران ترشیاری هستند، دشت‌هایی مانند گرمسار، ایوانکی، چاله دامغان، میامی و مخروط‌افکنه شاهرود را به وجود آورده‌اند.
در یک تقسیم‌بندی کلی می‌‌‌توان استان سمنان را به دو بخش کوهستانی و دشت‌های پایکوهی تقسیم کرد :
نواحی کوهستانی از مهم‌ترین و کارآمدترین ناحیه‌های دارای امکانات معدنی هستند که برای گذران اوقات فراغت مردم نیز مناسب‌اند. در دشت‌های پایکوهی استان، بسیاری از شهرهای باستانی جای گرفته‌اند.
خصوصیات جوّی استان سمنان نشانگر تنوع در اقلیم آن است. این تنوع اقلیمی، به دو شکل خود را نشان می‌دهد :
- اقلیم نیمه بیابانی شدید که اقلیم مختص دشت‌ها ، کویر نمک و قسمت‌هایی از فلات شمالی و مرکز ایران است و بخش‌هایی از استان سمنان از جمله گرمسار و بن کوه را در بر گرفته است. در این نقاط، میزان بارش و نزولات جوّی اندک است و معمولاً بارندگی آن در اوایل بهار و در بعضی از سال‌ها در تابستان نیز به وقوع می‌پیوندد.
- اقلیم نیمه بیابانی خفیف که علاوه بر بخش‌های مختلف ایران، قسمت‌هایی از خراسان، سمنان‌، شاهرود و دامغان را نیز در بر می‌گیرد. بارندگی در این نواحی، معمولاً در پائیز و بهار نیز صورت می‌گیرد، ولی بیشترین بارندگی در فصل زمستان روی می‌دهد.
استان سمنان، تحت تأثیر جریان‌های هوایی گرم و خشک دشت کویر است ولی عواملی چون دوری از دریا، جهت و امتداد کوه‌ها، ارتفاع مکان و وزش بادها نیز در آب و هوای آن مؤثرند.
در این استان، سه نوع آب و هوا را می‌توان مشخص کرد :
قسمت شمالی شامل شاهرود، دامغان، مهدی‌شهر و شهمیرزاد، در زمستان هوایی خشک و مرطوب و در تابستان وضعیتی معتدل دارد.
قسمت جنوبی شامل گرمسار و جنوب شهرستان سمنان، در تابستان‌ها هوای بیابانی و نسبتاً گرم و خشک و در زمستان‌ها هوای سرد دارد.
قسمت شمال شرقی شامل میامی و حسین‌آباد کالپوش، در تابستان هوای معتدل و مرطوب و در زمستان هوای سرد دارد.
میانگین حرارت سالانه شهر سمنان 17/8 درجه، شاهرود 14/1 و گرمسار 17/5 درجه سانتی‌گراد است. با توجه به این ارقام، سردترین شهرها از میان چهار شهر استان، شاهرود و سپس دامغان و گرم‌ترین شهر، سمنان و سپس گرمسار است. میانگین حداکثر مطلق درجه حرارت در ماه‌های تیر و مرداد که گرم‌ترین ماه‌های سال در استان سمنان است به 25 درجه سانتی‌گراد و میانگین حداقل درجه حرارت در ماه‌های دی و بهمن که سردترین ماه‌های سال استان است به زیر 11 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. همچنین اختلاف حداکثر مطلق درجه حرارت بین گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال به 31 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
در استان سمنان، نزولات جوی بسیار کم و غالباً به صورت ریزش باران است و میزان آن به طور متوسط به 145 میلی‌‌متر در سال می‌رسد. با توجه به اینکه میزان رطوبت نسبی با بارندگی نسبت مستقیم دارد، لذا میزان رطوبت از غرب به شرق استان و از جنوب به شمال افزایش می‌یابد. به طوری که درصد رطوبت نسبی در شاهرود 49 و در گرمسار 40 درصد است.
شاهرود در میان شهرستان‌های مهم استان با 161/1 میلی‌‌متر بارش سالانه بیشترین و دامغان با 120/2 میلی‌متر کم‌ترین میزان بارندگی را دارند.
تنوع ناهمواری و مجاورت کویر و کوهستان در محدوده استان سمنان (علاوه بر بادهای محلی) موجب پیدایش بادهای غربی و کویری هم شده است.
بادهای مهم استان عبارت‌اند از :
بادهای غربی :‌ این بادها معمولاً مرطوب‌اند و در ماه‌های سرد سال از غرب تا شمال غربی می‌وزند.
بادهای کویری : این بادها معمولاً از مناطق کویری و بیشتر در ماه‌های گرم سال می‌وزند و موجب افزایش درجه حرارت و خشکی هوا می‌شوند.
استان سمنان به علت تنوع جغرافیایی،‌ دارای آب و هوایی متفاوت است. به این صورت که در نواحی کوهستانی هوا سرد، در دامنه کوه‌ها معتدل و در کنار کویر گرم است. در دامغان به علت وزش بادهای شدید شمالی و بارندگی در نواحی گرگان و مازندران، زمستان‌ها سرد و تابستان‌ها معتدل، در سمنان تابستان‌ها گرم و زمستان‌ها معتدل، در شاهرود با توجه به پستی و بلندی‌های آن، در قسمت شمالی سرد، در قسمت مرکزی معتدل و در قسمت جنوبی گرم است. در گرمسار نیز تغییرات فصل خیلی زیاد است. تابستان‌های این ناحیه بسیار گرم و خشک و زمستان‌های آن نسبتاً سرد و بارانی است.

•  ازجمعیت فوق 2909 هزار نفر معادل 60.1 درصد درمناطق شهری و1858 هزار نفر معادل 38.9 درصد درمناطق روستایی استان ساکن هستند .
• به رغم تقسیم استان،شاخصها حاکی ازآن است که استان خراسان رضوی همچنان از جایگاه مناسبی دراقتصاد کشور برحوردار می باشد.

• استان پهناور خراسان با ساختار گونه گون و کهن زمین شناسی ، اقلیم متنوع و جاذب ، موقعیت ویژه جغرافیایی ، بی گمان از قدیمی ترین دوران حیات بشری ، بستر فعالیتهای بشری ، بستر فعالیتهای معیشتی ، بازرگانی و نظامی عمده بوده است ، به دلیل همین موقعیت خاص ، کهن ترین ، معروفترین و طو لانی ترین راه ارتباطی بین شرق و غرب یعنی (( جاده تاریخی ابریشم )) از طریق خراسان شرق را به غرب مرتبط می سازد
• تنوع جغرافیایی سرزمین خراسان با وجود آب و هوای کویری و گرم در بخش جنوبی و معتدل کوهستانی در شمال استان و به طور پراکنده در مرکز ، با ارتفاعات قابل توجهی نظیر بینالود ، هزار مسجد ، کپه داغ ، قهستان و… زمینه ای مناسب برای استقرار بشر از قدیمی ترین ایام و جذب اقوام وطوایف متعدد در دورانهای مختلف بوده است .، سرزمینی که نواحی مختلف آن عرصه رویش انواع نباتات مناطق سردسیری و گرمسیری از قبیل گندم ، برنج، بادام ، سیب ، انگور ، پسته ، خرما ،و… است .

• قدیمی ترین آثار حیات انسانی در ایران ، شامل تعدادی ادوات و دست افزارهای سنگی . با قدمت تخمینی 800 هزار سال قبل ، متعلق به دوران پارینه سنگی قدیم ، از بستر رودخانه کشف رود مشهد بدست آمده است . در حالی که قدیمی ترین مکانهای استقرار انسان ، حداکثر با قدمت 100 هزار سال در نواحی دیگر ایران نظیر آذربایجان ، لرستان و … شناسایی شده اند .
• دومین مکان از نظر قدمت ، پناهگاه سنگی (غار) ((خونیک)) در نزدیکی بیرجند است که متعلق به دوره پارینه سنگی میانه با قدمتی بین 50تا60 هزار سال می باشد . از آن پس آثار و شواهد زندگی بیشماری از دوران نوسنگی تا آغاز دوران تاریخی در جلگه مشهد ، دره اترک علیا (قوچان) ، جلگه درگز ، بجنورد ، تربت حیدریه ، بیرجند و… شناسایی شده اند این شواهد و آثار به اقوام و ساکنان اولیه و بومیئ خراسان مربوط می شود که بنا به عقیده برخی محققان به عنوان اقوام (( آسیایی ))شهرت یافته اند و سراسر آسیای غربی از مدیترانه تا ترکستان و دره سند را فرامی گیرد .
• ولی در حقیقت مهمترین مقطع تاریخ خراسان در سرآغاز دوران تاریخی ایران با ورود اقوام ((آریایی)) به فلات ایران پیوند می خورد . در این واقعه که در اغاز هزاره اول ق.م اتفاق افتاد ، آریایی ها تازه وارداز طریق خراسان به سمت نجد ایران پیش رفتند و بخش اعظم آنها آنچنان که از توصیفات (( اوستا )) برمی آید ، در خراسان و سیستان مستقر شدند و شاید به همین دلیل است که عمده حوادث آغاز تاریخ ایرانیان که در دو منبع (( اوستا)) و (( شاهنامه فردوسی )) ذکر شده است در مشرق ایران و در واقع در خراسان بزرگ رخ می دهد .
• بسیاری از محققان ، زادگاه ((زردشت)) را مشرق ایران و بوژه حدود خراسان می دانند . برخی از داستانها و افسانه های محلی و از جمله داستان کاشتن سرو کاشمر در خراسان به یاد بود پذیرش آیین نو زردشت توسط ((ویشتاسپ)) نیز مؤید این نظر است . دیاکونوف نیز محل پیدایش زبان اوستایی را در آسیای میانه ، مشرق ایران ، افغانستان و خراسان کنونی می داند .  

• موقعیت استان وسیع خراسان در شمال شرقی کشور بین 55 درجه و 17 دقیقه تا 61 درجه و 15 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 24 دقیقه تا 38 درجه و 17 دقیقه عرض جغرافیایی نیمکره شمالی قرار گرفته و از شمال و شمال شرق به جمهوری ترکمنستان با مرز مشترک حدود 751 کیلومتر ، از شرق به جمهوری اسلامی افغانستان با مرز مشترک حدود 619 کیلومتر ، از غرب به استانهای گلستان ، سمنان و اصفهان و از جنوب به استانهای سیستنان و بلوچستان ، کرمان و یزد محدود است . طول استان به خط مستقیم 750 کیلومتر و عرض متوسط آن حدود 420 کیلومتر است . خراسان بیش از 19% از خاک کشور رادر بر گرفته و مساحتی معادل 303513 کیلومتر مربع دارد .

• استان پهناور خراسان به سبب وسعت زیاد ، از نظر شرایط طبیعی بسیار متنوع و هر یک از نواحی مختلف آن دارای ویژگیهای خاصی است .بلندترین نقطه آن قله بینالود ، 3211متر و کم ارتفاع ترین نقطه آن در شمال سرخس ، 300 متر از سطح دریا ارتفاع دارد .
• کوههای خراسان دنباله ارتفاعات البرز به سمت مشرق است که به صورت قوسهای موازی از شاه کوه آغاز شده و در جهت شمال غربی  به سوی جنوب شرقی تا ارتفاعات هندوکش افغانستان امتداد می یابد .
• در میان این رشته کوههای موازی ، دره ها و دشتهای وسیعی وجود دارد که گاه پهنای آن به حدود 200 کیلومتر می رسد . امتداد این رشته کوهها در برخی نواحی با برخورد به دره یا جلگه گسسته می شود . آنچه در این منطقه حائز اهمیت است ، وجود دشتهای حاصلخیز و آبادی چون : بجنورد ، شیروان ، قوچان ، چناران و مشهد است که در پهنه دشت سر سبزی بین دو رشته ارتفاعات موازی کپه داغ و هزار مسجد در شمال و آلاداغ و بینالود در جنوب به وجود آمده اند .

• گستردگی استان و عواملی مانند وجود رشته کوههای مرتفع و مناطق کویری ، دور از دریا و وزش بادهای مختلف موجب گوناگونی آب و هوا در مناطق آن گردیده است .
• در بیشتر بررسیهای انجام گرفته از جمله مطالعات آمایش خراسان ، این سرزمین به سه منطقه آب و هوایی شمال ، مرکز و جنوب تقسیم می شود .
• شمال خراسان بطور کلی دارای شرایط آب و هوایی معتدل و سرد کوهستانی است .این منطقه حاصلخیز ترین و متراکمترین بخش استان از نظر جمعیت ، فعالیتهای اقتصادی وامکانات زیر بنایی است . که شامل شهرستانهای بجنورد ، قوچان ، شیروان ، مشهد، درگز ، چناران و سرخس می شود .
• مساحت این منطقه حدود پنجاه و هشت هزار کیلومتر مربع است که5/18% وسعت کل استان را تشکیل می دهد . بیشتر جمعیت و امکانات اقتصادی و زیر بنایی این منطقه در اطراف مشهد و در محور مشهد  –قوچان قرار دارد.
• منطقه مرکزی استان شامل شهرستانها ی سبزوار ، اسفراین ، نیشابور ، تربت حیدریه ، کاشمر، تربت جام ،تایباد و خواف است . و مساحتی در حدود 85هزار کیلومتر مربع دارد که 2/27 %استان را در بر می گیرد .
• این منطقه دارای آب و هوای نیمه صحرایی ملایم بوده و فعالیت اصلی اقتصادی آن کشاورزی است که در دشتهای وسیع دامنه های جنوبی بینالود تا کویر نمک و مناطق کویری مرز افغانستان انجام می شود .این دشتها از نظر آب وهوایی جزو مناطق خشک ونیمه خشک محسوب می شوند و میزان بارندگی در آنها بین 200 تا250 میلیمتر در سال است .
• جنوب خراسان دارای آب و هوای خشک و نیمه صحرایی است .وسعت این منطقه از شش شهرستان بیرجند ، طبس ، فردوس، گناباد، قائنات، و نهبندان تشکیل شده حدود170هزار کیلومتر مربع است که حدود نیمی از مساحت کل استان را در بر می گیرد .
• بررسی وضعیت بارندگی استان نشانگر این است که در بیش از 90% استان توزیع مکانی و زمانی بارشها و پراکندگی آنها یکنواخت و مشابه نیست ، میزان ریزشهای جوی به صورت باران و برف در 15%مساحت استان (نواحی شمال و شمال غربی )آن نسبتا زیاد است به طوری که در برخی مناطق مجاور استان گلستان ، میزان بارندگی گاه به بیش از 700 میلیمتردر سال می رسد . میانگین بارندگی سالانه این
• این ناحیه یبن 300 تا400 میلیمتر تغییر می کند ولی در مناطق جنوبی ، شرقی و مرکزی که بیش از 85% مساحت خراسان را شامل می شود میزان بارندگی در این مناطق تقریبا معادل 150 میلیمتر است .
• تنوع آب و هوایی استان عبارت است از :
• -آب و هوای سرد کوهستانی و نیمه صحرایی سرد در شمال و شمال غرب
• -آب و هوای معتدل کوهستانی در مناطقی از شمال و شمال غرب و مرکز
• -آب و هوای نیمه صحرایی ملایم در شمال شرق ، مرکز و مناطقی از غرب و نیز مناطق کوهستانی جنوب
• -آب و هوای گرم صحرایی فراگیر مناطق مرکزی به طرف جنوب وجنوب غرب

• در سال 800ه.ق نام خراسان بر تمام ایالات اسلامی در شرق کویر لوت تا هندوکوش به استثنای سیستان و بلوچستان و قهستان در جنوب اطلاق می گردیده است .
• پس از جنگ هرات در سال 1249 ه.ش خراسان به دو قسمت تجزیه شد و قسمتی که در غرب رود خانه هریرود واقع بود جزو ایران و شرق آن ضمیمه افغانستان گردید . در سال 1324ه.ق (1285ه.ش)ایران به چهار ایالت بزرگ تقسیم شد که عبارت بودند از آذربایجان ،کرمان و بلوچستان ، فارس و بنادر و خراسان و سیستان .
• ار آن زمان تا سال 1316 ه.ش که اولین قانون تقسیمات کشوری در مجلس شورای ملی تصویب گردیده بود که بر هر ایالت یک والی و در هر ولایت یک حاکم حکومت می کرده است .

• در سال 1316 بر اساس قانون تقسیمات کشوری مصوب مجلس شورای ملی ، کشور به 10 استان و 49شهرستان تقسیم گردیدکه هر شهرستان شامل چند بخش و هر بخش شامل چند دهستان می گردید .خراسان نیز به 7شهرستان بجنورد ، بیرجند، سبزوار، قوچان، گناباد ، مشهد و تربت حیدریه تقسیم شد .
• در سال 1329شهرستانهای درگز . نیشابور ، فردوس و کاشمر نیز تشکیل شد .و شهرستانهای استان به 11 شهرستان ارتقاء یافت .
• درسال 1335 شهرستان درگز ضمیمه قوچان گردید و دو شهرستان تربت جام و طبس به وجود آمدند . در سال 1339 مجددا درگز به شهرستان تبدیل شد . و شهرستانهای شیروان و اسفراین نیز ایجاد شدند . در سال 1354  بخش باخرز تربت جام به مرکزیت شهر تایباد از بخش به شهرستان تبدیل شد . در سال 1359 نام آن به تایباد تغییر یافت .
• همچنین در سال 1359 بخش قائنات شهرستان بیرجند به شهرستان قائنات تبدیل شد و تا سال 1362 خراسان شامل 17 شهرستان و 53 بخش و 211دهستان بوده است .
• پس از تصویب قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در مجلس شورای اسلامی به تاریخ 15/4/1362 و آیین نامه اجرایی آن در تاریخ 22/7/1363 مراحل اجرایی آن شروع و ابتداتامرحله اول آن یعنی کارشناسی و بررسی و پیشنهاد دهستانها آغاز گردید و در آبان ماه 1364 با حضور کلیه کارشناسان تقسیمات کشوری مراکز استانهای کشور در مشهد مقدس ، عملیات دهگردشی ، معاینه محلی ، کارشناسی و جمع بندی و پیشنهاد دهستانهای شهرستان مشهد به عنوان نمونه در کل کشور انجام پذیرفت و دهستانهای دیگر شهرستانها نیز پس ازآن مورد بررسی و کارشناسی و پیشنهاد قرار گرفت و به تدریج مورد تصویب هیات محترم دولت واقع شد به طور که تا پایان سال 1365خراسان دارای 213 دهستان گردید .
• با پایان یافتن مرحله اجرا ی مرحله اول این قانون ، تشکیل شهرستانهای نهبندان ، سرخس و خواف در تاریخ 14/5/1368 و چناران در 14/1/69 همزمان با بخشهای شوسف ، مرز داران ، سنگان ، و گلبهار به تصویب رسید . ایجاد بخشهای ابخرز در شهرستان تایباد ، سربیشه در بیرجند ، سرحد در شیروان ، جوین ورودآب و خوشاب دزر سبزوار ، میان جلگه در نیشابور ، زیر کوه در قائنات ، فاروج در قوچان و جلگه زاوه در تربت حیدریه نیز به تدریج به تصویب رسید و در پی آن تابعیت دهستانهای استان در شهرستانهای استان به 21و تعدادبخشها به 67رسید .
• ایجاد شهرستان فریمان نیز در سال 1372 همراه با بخش قلندر آباد مورد تصویب واقع شد و بخشهای زوزن همراه دهستان کیبرو بستان در شهرستان خواف و نیم بلوک در قائنات ، بخش نصر آباد همراهدهستان کاریزان در تربت جام ، بخش گرمخان بادهستان گرمخان در شهرستان بجنورد ، بخش رخ با دهستان رقیچه در تربت حیدریه ، کاخک در گناباد و بخش رضئیه و دهستان کنه بیست در شهرستان مشهد ، بتدریج تصویب و ابلاغ شد.
• در تاریخ 21/3/1374 ایجاد شهرستان بردسکن همراه با بخش انابد و دهستان درونه آن مورد تصویب قرار گرفت . ایجاد شهرستان جاجرم نیز در تاریخ 4/2/76 به تصویب رسید .
• در حال حاضر استان خراسان شامل 24 شهرستان ، 60 شهر ، 77بخش ، 225دهستان ، 4555روستا (آبادیهای دارای بیش از 20  خانوار جمعیت ) 21113مزرعه و 4200مکان است .